نجوم الفلک نوشته حضرت آیة الله العظمی حاج سید محمد حسینی شیرازی

در دوائر وقوسهای مشهوره است

بدان که دائره بر دو قسم است:

1: صغیره، وآن دائره ای است که نصف نکند کره را.

2: عظیمه، وآن دائره ای است که نصف کند کره را.

وقوس عبارت است از تکه از دائره چه عظیمه باشد چه صغیره.

ودوائر عظام ده است:

اول: معدل النهار، وآن به منزله کمربند فلک الأفلاک است، ودو قطب او دو قطب عالم است:

آنکه طرف جدی است قطب شمالی.وآنکه در مقابل او است قطب جنوبی گویند.

دوم: منطقة البروج، وآن به منزله کمربند فلک بروج است، واین دائره با دائره معدل النهار به منزله دو حلقه اند که کج درهم نموده اند، پس تقاطع در دو نقطه با هم نمایند.

1: سر حمل وآن را اعتدال ربیعی گویند.

2: سر میزان وآن را اعتدال خریفی گویند.

وهمچنین این دو دائره بسیار دور گردند از هم در دو نقطه:

1: سر سرطان، وآن را انقلاب صیفی گویند.

2: سر جدی، وآن را انقلاب شتوی گویند.

ودو قطب این دائره طرف شمال وجنوب است ودوری هر یک از این دو از قطبهای معدل به قدر دوری دو دائره است.

سوم: ماره به اقطاب اربعه است وآن دائره ای است که میگذرد به چهار قطب دائره معدل ودائره منقطة البروج، وقوسی که واقع شود از این دائره بین دو دائره معدل ومنطقه، آن را میل کلی گویند.ودر میل کلی اختلاف است، محقق طوسی ? به رصد مراغه آن را بیست وسه درجه ونصف تشخیص داده.

چهارم: دائره میل است واین دائره میگذرد به دو قطب معدل، وقوسی که از این دائره واقع شود بین کوکبی ومعدل آن را بعد دوری کوکب گویند، وقوسی که از این واقع شود بین منطقة البروج ومعدل، آن را میل اول منقطه گویند.

پنجم: دائره عرض است، واین دائره میگذرد به دو قطب منقطة البروج، وقوسی از این دائره که واقع شود بین کوکبی ومنطقة البروج آن را عرض کوکب گویند، وقوسی از این که واقع شود بین معدل ومنطقه آن را میل دوم گویند.وبدان که این پنچ دائره مختلف نمی‌شود به اختلاف اماکن.

ششم: دائره افق است، واین دائره واسطه است بین نصف بالا ونصف پائین، واین دائره نصف میکند معدل النهار را بر دو نقطه یکی طرف مشرق وآن را مشرق اعتدال گویند، ودیگری طرف مغرب وآن را مغرب اعتدال گویند.وهمچنین نصف میکند منطقة البروج را بر دو نقطه، یکی از آن دو را طالع ودیگری را غارب گویند.

هفتم: دائره نصف النهار است واین دائره واسطه است بین نصف شرقی ونصف غربی ومیگذرد به قطبهای معدل وافق، وغایت ارتفاع کواکب وقتی است که به این دائره رسند.

هشتم: دائره اول السماوات است، واین دائره واسطه است بین نصف شمالی ونصف جنوبی ومیگذرد به قطبهای افق ونصف النهار.

نهم: دائره وسط سماء ریه است، ومیگذرد به قطبهای منقطة البروج وافق، ودو قطب او نقطه طالع وغارب است.

دهم: دائره ارتفاع است ومیگذرد به هر نقطه ای که ارتفاع یا انحطاط آن را خواهند تعیین نمود، وهمچنین میگذرد به دو قطب افق، وقوسی که از این واقع شود بین دائره افق ونقطه طرف بالا آن را ارتفاع آن نقطه گویند، واگر واقع شود بین دائره افق ونقطه طرف پائین آن را انحطاط آن نقطه گویند.وبدان که این پنج دائره مختلف می‌شوند باختلاف اماکن.

......  مطالعه ی متن کامل کتاب "نجوم الفلک" در سایت رسمی اینفو کتاب