اجتماعات انسانی همواره با حقوق همراه بوده و حقوق پیش از آن که قانون گذاری به وجود آید ، به صورت روابط ساده بین آدمیان و به گونه ی عرف و عادت ، بین آنان جریان داشته است .عرف پدیده ای است اجتماعی و بیان گر اراده ی اجتماع . این پدیده عرف پدیده ی نوظهوری نیست که حقوق دینی بر کشف آن نایل و یا بر حقوق دینی تحمیل شده باشد . دانش فقه و حقوق از دیرباز با این پدیده آشنا بوده است . عرف ، قدیمی ترین پدیده ی حقوق است که به عنوان مظهر و جلوه گاه حقوق شناخته شده است .پرهویدا است که بخش عمده ای از متون فقهی ، مشتمل بر مفاهیم و معانی عرفی است . هم چنین ،بسیاری از مباحث فقه و حقوق را مسایل و موضوعاتی سامان می دهند که خوددارای ماهیتی عرفی اند . درک درست این بخش از مسایل و موضوعات و فهم صحیح آن دسته از متون ، مبتنی بر دریافت عرف و تفاهم عرفی است .
دانشیان پیشین فقه نوعا به فرد و جنبه ی فردی فقه توجه داشته و از پرداخت به جامعه وجنبه ی اجتماعی فقه غافل بوده اند ، حال آن که پیوند وثیق فقه با متن جامعه امری است روشن و انکارناپذیر . این عدم توجه به فقه اجتماعی متاسفانه عدم توجه به مباحث و دانش های پیرامونی فقه همچون ادبیات فقه ، روان شناسی فقه ، جامعه شناسی فقه ، فلسفه ی فقه و … رادر پی داشته است .امروزه ، روی آوردن آدمیان به دین و طرح و تبلیغ آن به عنوان یگانه راه تعالی بشر و نیزمحور قرار گرفتن آن در بسیاری از امور و شئون زندگی اجتماعی در پی تشکیل حکومتی دینی در کشور جمهوری اسلامی ایران ، خروج از تنگنای فقه فردی و ورود به گستره ی فقه اجتماعی را اجتناب ناپذیر ساخته است . این پدیده ، قرائت و تفسیر مجدد متون دینی ، بازنگری به مباحث پیشین فقه و شیوه های استنباطی آن و نیز روی آوردن به مباحث ودانش های پیرامونی فقه را گریزناپذیر می سازد .
در این راستا و به جهت نیل به این هدف ، پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا باپرداختن پدیده ی عرف که از منابع و عناصر استنباط به شمار می آید ، گامی در این راه بردارد . البته نوشتار حاضر هرگز بر آن نبوده و نیست که پژوهشی همه جانبه در باره ی عرف در دانش فقه ، حقوق ،اصول ، قواعد فقه و دیگر دانش های پیرامونی فقه و حقوق همچون جامعه شناسی فقه و حقوق و فلسفه ی فقه و حقوق ارایه دهد . بلکه این نوشتار خود راسیاه مشقی برای پژوهش های نکته سنجانه و فربه تری می داند که در آینده برگستره ی سپیدکاغذ آذین خواهند بست . از این رو نوشتار حاضر بیشتر به بیان ، توصیف و تحلیل مباحث ، گفته ها و اندیشه های موجود درباره ی عرف پرداخته و از اظهار نظر و نقد در سطح گسترده ی آن پرهیز نموده است .طبیعی است که این نوشتار و روش برگزیده شده در آن چند و چون هایی را برتابد ودرنگ هایی را بیفزاید . اما امید می رود که نتیجه ی این کندوکاو و آن چند و چون ها به بارنشیند و دستاوردهای ارزش مند خود را بنمایاند . ان شاءالله .نویسنده همه ی اساتید و فضلای حوزه و دانشگاه را برای روی آوردن و پرداختن به چنین مباحثی فراخوانده و دست تمامی کسانی را که در نگارش نوشته ای در این زمینه و یانقد ، تحلیل و بررسی نوشتار حاضر قلم خواهند فرسود ، صمیمانه می فشارد .
...... مطالعه ی متن کامل کتاب "درآمدی بر عرف" در سایت رسمی اینفو کتاب