آزادی و آزادگی ، مرادف واژه حرّیت و آزاده مرادف حرّ در زبان عربی است . حرّ به معنای برگزیده هر چیز و انسان کریم نیز آمده است ، واژه مقابل آزادی بندگی ، رقیّت ، عبودیت ، اسارت و اجبار است .آزادی این چنین در اسلام معنا شده است :
اسلام ، قانون خویش را نخست بر اساس توحید سپس بر اخلاق نیکو بنا نهاده و هر چیزی که متعلق به انسان است یا انسان به نحوی بدان وابسته است ، حکمی از احکام شرع را با خود دارد. خواه خرد باشد یا کلان ، فردی باشد یا اجتماعی ، و آزادی به معنای متداول آن در جهان امروز، جایی در اسلام ندارد. آزادی در اسلام به معنای رهایی از بندگی غیر خدا و تنها بندگی خدا است ، چنین عنوانی گر چه یک کلمه بیش نیست ، ولی از گستره وسیعی برخوردار است که با آزادی دیگر مکاتب هرگز قابل قیاس نیست .بر این اساس ، انسان تا در وادی بی خدایی و خارج از محدوده اطاعت به سر می برد، گر چه در ظاهر از قید و بندهای شرع ، خود را رها می بیند، ولی در واقع در هزاران نوع دام آشکار و نهان گرفتار است و گوسفند بی شبانی را می ماند که علاوه بر حیرت و سرگردانی ، هر لحظه ممکن است چنگال درنده بی رحمی به زندگی اش پایان دهد، ولی اگر به وادی عبودیت گام نهد و مهر بندگی خدا را بر پیشانی زند، همه خطرهای خانمان سوز و ضدّ آزادی را پشت سر نهاده به آزادی واقعی دست می یابد.نتیجه اینکه ، در اسلام بندگی خدا عین آزادی و نافرمانی خدا مساوی با بردگی است .
آزادی معنوی و اجتماعی
از نظر روان شناسی اسلامی ، انسان در مسیر زندگی با دو نوع عامل مزاحم : درونی و بیرونی درگیر است ؛ گروه نخست عبارتند از رذائل اخلاقی و خواهش های نفسانی که شرافت ، انسانیت ، عقل و وجدان انسان را اسیر خویش می سازند. آزادی ای که انسان در این مصاف از دست می دهد آزادی معنوی نام دارد.عوامل بیرونی نیز عبارتند از انسان های قلدر و استثمارگر که با سوء استفاده از توانمندی خویش ، انسان های ضعیف را به بردگی می کشند و با مکیدن خون آنها، به زندگی خویش ، زرق و برق بیشتری می دهند و عرصه را بر آنها تنگ می کنند تا خود راحت تر زندگی کنند. آنچه که انسان ها در برابر این قلدران و زور مداران از دست می دهند، آزادی اجتماعی است .جایگاه آزادی معنوی ، در اخلاق فردی است و آنچه اینجا پی می گیریم آزادی اجتماعی است با این تذکّر که آزادی اجتماعی مولود آزادی معنوی است و بدون آن معنا پیدا نمی کند.
......
مطالعه ی متن کامل کتاب "اصول اخلاق اجتماعی اسلام" در سایت رسمی اینفو کتاب